Het karakter van Mulisch overal
Harry Mulisch was een uniek man. Hij was dan ook immers de Tweede Wereldoorlog; “Ik heb de oorlog niet zo zeer ‘meegemaakt’, ik ben de Tweede Wereldoorlog.” Zijn moeder was Joods en zijn vader kwam uit Oostenrijk. Dankzij het beroep van zijn vader, een functie bij een bank die samenwerkte met Duitsers, werden Harry en zijn moeder niet opgepakt. Dit heeft veel invloed gehad op zijn werk. Hij realiseerde zich dat niet alles bestempeld kon worden met ‘goed’ of ‘slecht’.
In 1975 schreef Mulisch zijn autobiografie Mijn getijdenboek. Ook over De pupil wordt gespeculeerd dat het verhaal licht autobiografisch is. De hoofdpersonage heeft Mulisch geen naam gegeven. Die realiseert dat niemand hem ooit om zijn naam heeft gevraagd, omdat hij bekend staat als ‘Il pupillo’. Daardoor is het voor iedereen vrij interpreteerbaar of dit verhaal gedeeltelijk over Mulisch zelf zal gaan of niet. Er zijn enkele argumenten die hier voor- en tegenstemmen.
Allereest is het verhaal een terugblik van een oude man. Op de
laatste bladzijden is te achterhalen dat hij het verhaal schreef in 1986 op zestig
jarige leeftijd, dezelfde leeftijd die Mulisch dat jaar had.
Daarnaast is het grote thema van ‘De pupil’ het schrijverschap. Het
boek behoort tot de absurdistische literatuur, waarin de mens niet kan
ontsnappen aan zinloze en onverklaarbare situaties. Een overduidelijk voorbeeld
daarvan is de verdwijning van Mme. Sasserath. Vanaf hoofdstuk XVI wordt
duidelijk dat ook ‘Il pupillo’ een absurdistische schrijver zou kunnen zijn.
Hij beschrijft de mensen die onverklaarbaar naar beneden komen in de
stoeltjeslift, hij en Mme. Sasserath waren immers de eersten die naar boven
gingen. Hij benoemt onder andere “aziatische monniken in oranje” (blz. 90) en
“die man met dat half verbrande gezicht” (blz. 91). Deze ‘hallucinaties’ over
toekomstige personages van hem
passen perfect bij het motto van het boek door Michelangelo: “De grootste kunstenaar kan
niets verzinnen dat niet vooraf al in steen bestaat, maar als zijn hand niet
met zijn geest meegaat zal hij het nooit van 't ruwe marmer winnen.”[2]
Als auteur kan Mulisch zich gedragen als God. Hij creëert
personages en bepaald hun lot. Als een van de Grote Drie wilt hij niet de
werkelijkheid weergeven, maar de werkelijkheid doorgronden. “Alles is met
elkaar in verband, toeval bestaat niet” [2] Dit besef heeft de hoofdpersoon duidelijk ook: “Ik stelde geen belang in
wat dichtbij was, alleen in wat veraf was, het verste – zo ver dat ik het zelfs
niet kon zien. Precies daarom wilde ik schrijven.” (blz. 36).
De beste tegenwerping aan de
gedachte dat De pupil autobiografisch
is, is dat Mulisch niet in mei 1945 vertrok naar Italië. Verder is Alphonse
Sasserath niet de uitvinder van de veiligheidsspeld, aangezien die in 1849
opnieuw werd uitgevonden door Walter Hunt. Mme. Sasserath zou gelogen kunnen
hebben over haar succes, maar hoogstwaarschijnlijk is het verhaal fictie.
Ook in De pupil toont Mulisch het besef dat er geen verschil is in goed en
slecht. De verdwijning van zijn ‘muze’ is uiteraard schokkend en leidde tot
beschuldigingen voor moord. Hierdoor koos hij ervoor zijn geliefde Italië achter
te laten en terug te keren naar het koude Holland: “dat was de prijs die ik
moest betalen voor het feit dat een schrijver allereerst in een taal woonde en
daarmee was overgeleverd aan het bijbehorende land.” (blz. 122). Daarentegen
was deze ervaring wel voorspoedend, aangezien il pupillo hierdoor een carrière als
schrijver kreeg, de beloning die Mme. Sasserath met zichzelf had betaald.
- S. Juchtmans / Het stenen bruidsbed van Harry Mulisch / in: http://www.ethesis.net/mulisch/mulisch.htm / 4 januari 2015
- http://recensies.infonu.nl/kunst-en-cultuur/48292-boekrecensie-de-pupil-harry-mulisch.html
- http://educatie-en-school.infonu.nl/samenvattingen/3474-boekverslag-de-pupil.html
- http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/20ste/auteurs/lg20033.html
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Veiligheidsspeld
