OVER DE SCHRIJVER
Het boek ‘De donkere kamer van Damokles’ is geschreven door
Willem Frederik Hermans (1921-1995).
Hermans groeide in Amsterdam in een onderwijsgezin op. Zijn
vader zei tegen hem dat hij niks kon, en meer op zijn zus moest lijken. Daarom
haatte hij haar, maar toen zij en haar neef (die in het geheim een relatie
hadden) zelfmoord pleegden bij de inval van de Duitsers in mei 1940, verkeerde
hij in schok. Zijn gevoel van achterstelling en deze traumatische ervaring
hebben (waarschijnlijk) een grote invloed gehad op zijn schrijverschap. Deze
gebeurtenissen worden namelijk in veel van zijn boeken beschreven. In ‘De
donkere kamer van Damokles’ heeft de hoofdpersoon een relatie met zijn nicht,
en de zelfmoord van zijn zus geeft hij ook weer in de boeken ‘Ik heb altijd
gelijk’ en in ‘Herinneringen van een Engelbewaarder’.
Hermans ging na het gymnasium studeren aan de Universiteit
van Amsterdam. Hij studeerde fysische geografie. Hij slaagde in 1955 met hoge
cijfers (cum laude). Hierna werkte hij van 1958-1973 aan de Universiteit van
Groningen. Hier klaagde veel collega’s over Hermans, omdat zij vonden dat hij
te weinig op colleges verscheen en meer tijd besteedde aan zijn schrijverschap
dan aan de wetenschap. Hierna, in 1973, verliet hij Nederland voor Parijs.
In de jaren vijftig begon Hermans met het schrijven van
romans over de Tweede Wereldoorlog. Hij beschreef de door de oorlog getekende
generatie, zonder hoop, geloof of idealen. De hoofdpersonen kunnen niemand
vertrouwen. Ze bedriegen elkaar, ze zijn wanhopig en ze zijn leugenaars. Ook
liet Hermans zien dat het verzet tegen de Duitsers niet altijd even heldhaftig
was. Hermans mengde zijn fantasieën in zijn realistische verhalen, waardoor het
verhaal echt gebeurd lijkt te zijn.
Hermans had veel kritiek op iedereen. Hij was niet bang om
zijn eigen mening te geven. Hij had bijvoorbeeld diverse kritieken over de
Nederlandse politiek, zijn collega-auteurs en de Nederlandse literatuur. Deze verschillende kritieken heeft hij verwerkt in
zijn boeken ‘Mandarijnen op zwavelzuur’ en ‘Het sadistisch universum’.
Na zijn dood, in april 1998, is het Willem Frederik Hermans
instituut (WFHi) opgericht. Deze is gevestigd in Koninklijke Nationale
Bibliotheek in ’s-Gravenhage. De erven van Willem zijn een van de vele
sponsoren van het instituut.
Samen met de erven van Hermans hebben het WFHi en de
uitgeverij De Bezige Bij in 2002 een keuze gemaakt uit een aantal kandidaten om
een biografie over Willem Frederik Hermans te schrijven. Ze hebben gekozen voor
Willem Otterspeer. Willem Otterspeer maakte tijdens een tentoonstelling van het
fotowerk van Hermans bekend dat het eerste deel van de langverwachte biografie
verschijnt in september 2013. Otterspeer werkt al sinds 1999 aan de biografie
die uit twee delen zal bestaan. Otterspeer kreeg geregeld kritiek omdat hij
zoveel tijd nodig heeft.
Bronnen:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Frederik_Herman http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/20ste/auteurs/lg20027.html
Osewoudt en Dorbeck
Het thema van het boek waarover ik een toelichting geef is
‘dubbelganger’. Een dubbelganger
is een persoon die opvallend op een andere persoon lijkt. In het boek lijkt
Henri Osewoudt als twee druppels water op Dorbeck, een Engelse officier.
De kans om een dubbelganger te hebben is best groot,
aangezien er miljarden mensen op de wereld zijn. Er zijn 25000 genen waar niet
heel veel varianten van bestaan, dus het kan zijn dat je een dubbelganger hebt.
De kans dat je je dubbelganger tegenkomt is echter kleiner.
De Canadese fotograaf François Brunelle heeft als doel: 200
foto’s over de hele wereld van dubbelgangers maken. Het project heet ‘I’m not a
look-a-like’. François heeft geen interesse in beroemdheden, maar als ze op
lijken personen die geen familie van ze zijn, mag het wel. Hij zoekt naar
gelijkenissen en de personen mogen absoluut geen familie zijn. François fotografeert alleen zwart-wit foto's. Hij heeft onder
andere de twee jonge meisjes hiernaast gefotografeerd.
In het boek is het thema dubbelganger erg belangrijk.
Dorbeck laat Osewoudt allemaal klusjes voor hem opknappen. Aan het eind van de
oorlog wordt Osewoudt als Dorbeck gezien en hij wordt beschuldigd als
landverrader. Iedereen getuigd tegen hem, want men herkent zijn gezicht. Osewoudt
moet bewijzen dat hij Dorbeck niet is, maar Dorbeck is spoorloos verdwenen en
er zijn geen bewijzen dat hij bestaan heeft.
Bronnen:
MOTTO VAN LUDWIG WITTGENSEIN
Op bladzijde 319 van het boek staat een naschrift van Ludwig Wittgenstein. Deze luidt als volgt:
'Ik kan hem zoeken als hij er niet is, maar hem niet ophangen als hij er niet is.
Men zou kunnen willen zeggen: "Dan moet hij er toch ook zijn als ik hem zoek."
- Dan moet hij er ook zijn als ik hem niet vind, en ook als hij helemaal niet bestaat.'
Het motto gaat erover dat Osewoudt niet kan bewijzen dat Dorbeck bestaat om zijn onschuld te bewijzen. Dorbeck is nergens te vinden. Er zijn getuigen, maar omdat Osewoudt zoveel op Dorbeck lijkt, getuigen ze tegen hem. De enige manier om zijn onschuld te bewijzen is door een foto waar hij samen met Dorbeck opstaat. Deze is echter ook spoorloos.
In de laatste zin staat er dat hij er dat Dorbeck niet zo kunnen bestaan, maar er wel is. Ik denk dat Dorbeck als persoon inderdaad niet zo kunnen bestaan, maar als illusie in het hoofd van Osewoudt bestaat hij wel.
TITELVERKLARING
Met 'de donkere kamer' worden vast meerdere kamers bedoeld, een donkere kamer om foto's te ontwikkelen, de donkere gevangeniscellen en zelfs de kamers van je eigen huis, vanwege de verduistering.
Damokles was een Griekse Oudheid en de hoveling van de tiran Dionsysius. Hij was erg gelukkig in zijn leven en iedereen was jaloers op hem. Dionysius hing een zwaard aan een stuk paardenhaar boven de stoel van Damokles, dat moest symboliseren dat er altijd gevaar dreigt voor mensen die gelukkig en machtig zijn. Er is ook een uitdrukking: 'Het zwaard van Damokles hangt hem/haar boven het hoofd.' Deze duidt dat er op dat er voortdurend een dreiging is.
De dreiging is in dit geval niet het zwaard, maar een foto die de onschuld van Osewoudt moet bewijzen. Zonder deze foto wordt Osewoudt schuldig verklaard en moet naar het gevang. In die tijd moesten foto's ontwikkeld worden in een donkere kamer. Vandaar de naam 'De donkere kamer van Damokles.'
Bronnen:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Damocles
LOFREDE
Je merkt in het begin heel goed dat Osewoudt een slecht leven heeft. Hij is lelijk, zijn mentaal zieke moeder vermoordde zijn vader waardoor hij bij zijn oom ging wonen, trouwt met zijn zeven jaar oudere nicht die ook lelijk is, hij ging niet studeren na de middelbare school en werkt in de sigarenwinkel van zijn vader, al zorgend voor zijn moeder. Maar dan, als er een Engelse officier zijn sigarenwinkel binnenkomt, is er hoop. Dankzij deze man, Dorbeck, wordt zijn leven spannender. Hij gaat het verzet in.
Het boek laat zien dat je niemand kan vertrouwen, zelfs je eigen vrouw (die ook je nicht is) niet. Als Osewoudt voor landverrader wordt opgepakt, is zijn enige kans voor vrijlating het vinden van Dorbeck. Deze is echter spoorloos en de mensen die ook contact met Dorbeck hadden gehad, getuigen tegen hem. Dit kan zijn omdat niemand Dorbeck en Osewoudt bij elkaar hebben zien staan. Bij de aanslag in de Kleine Houtstraat stond Dorbeck op de wacht, en bij de moord van Ebernus stonden Dorbeck en Osewoudt alleen in de bijkeuken. Je weet ook niet veel over Dorbeck. Alleen dat hij op Osewoudt lijkt en de opdrachten die hij hem geeft. Dorbeck is hierdoor op vrije voeten, terwijl Osewoudt de dood in het gevang tegemoet ziet.
Hermans beschrijft zijn personages heel mooi. Zoals de onzekerheid van Osewoudt. Hij vind dat Dorbeck een beter versie van hem is, en dat Marianne, zijn minnares, voor Dorbeck zou kiezen in plaats van hem als ze Dorbeck kende. Of dan het egoïsme van Osewoudt's vrouw. Zij geeft Osewoudt aan zodat zij een relatie kan hebben met een NSB'er.
272 woorden
EXTRA
Het boek is ook verfilmd onder de naam: 'Als twee druppels water.' In deze film zitten sterke verschillen. Osewoudt heet bijvoorbeeld Ducker en is niet bepaald lelijk, net zoals zijn vrouw.
